معاوی? دوم با ذکر برخی از کردارهای جدّ و پدرش گفت: یزید اهل بیت(ع) را به شهادت رسانده، حرمت حرم را از بین برده و کعبه را آتش کشیده است. من حکومت شما را عهده دار نمی شوم، چرا که در حال شما وحال خود نگریستم و دیدم هنگامی که لایق تر از من برای حکومت هست، نه من شایسته خلافت بر شمایم نه خلافت شایسته من است، شما به کارتان آگاه ترید، هرکه را که دوست دارید برگزینید ودیگر خود دانید. سپس از منبر پایین آمد. او شدیدا می گریست و در منزل گوشه گیری نمود مادرش بر او نهیب زد. او را سرزنش می کرد و می گفت مای? آبرو ریزی ما شدی و حتی می گفت ای کاش لک? خون بودی و چنین مایه ننگ ما نبودی.

معاویه دوم در پاسخ گفت آری ای کاش لکه خونی بودم اما نام یزید بعنوان پدر بر من نبود.

مروان بن حَکم به او گفت: همچون عمر بن خطاب، شورایی معین کن.

اما او گفت: هیچ مسئولیتی را در این مورد نمی پذیرم.

معاوی? دوم نیز مثل ابن عبدالعزیز که در هفته های پیش اشاره نمودیم، معلّمی پاک وشیعه داشته است.

معاوی? دوم پس از مدت کمی از دنیا رفت گفته شده که او را بخاطر حق گویی هایش مسموم کردند.

سن او در این هنگام حدودا بیست تا بیست و یک سال بود و می دانیم این سنین اوج میل به مقام و شهوات است. او می توانست مثل پدر و پدر بزرگ خویش، حکومت ساختگی و باد آورده را بپذیرد و ظالمانه بر مردم حکم براند. در عوض از بهترین لذتهای مادی بهره ببرد کنیزکان و غلامان داشته باشد در قصر های با شکوه بیارامد و از لحظات زندگی اش لذت ببرد اما او معلمی فرهیخته داشت که او را از ستم و ستمگری دستگاه معاویه و یزید آگاه ساخته بود. تاریخ نمونه های دیگری هم از فرزندان آزاد اندیشی دارد که جا در جای پای پدر ظالم خویش نگذاشته اند. فرزند متوکل و فرزند عبدالعزیز از آنجمله بودند و قبلا به آنها اشاره کردیم. در این میان نقش تعلیم و بیدارگری آموزگاران و اندیشمندان در آگاه سازی نسلهای جدید، بارز است.

یزیدیان نیز وقتی پی بردند شجاعت معاویه دوم بخاطر معلم با وجدانش بوده آن معلم شیعه و شجاع را نیز زنده دفن کردند. و نیز گفته شده زبان از دهانش در آوردند. آری این بود پاداش گفتن حقایق!

گفته اند او مصداق آیة یخرج الحی من المیت؛ زنده را از مرده خارج می کند در بنی امیه می باشد.

با مرگ او تزلزل و اغتشاشی در دستگاه ستم امویان روی داد. افشاگریهای وی نیز که نواد? یکی از حاکمان مهم بنی امیه بود در افکار عمومی جهت یافتن حقیقت اثر گذارده بود. اما افسوس که این خلاء بلافاصله توسط مروان بن حکم پُر شد و از آن پس تا پایان حکومت بنی امیه حاکمانی آمدند که مروانیان نام گرفتند و به ستمگری های خویش همچنان ادامه دادند بی آنکه بترسند و متنبه شوند.